https://www.tagesschau.de/investigativ/ndr/irak-lagebericht-100.html
ڕاپۆرتی وەزارەتی دەرەوەی ئاڵمانیای فیدراڵی : دۆخی مافی مرۆڤ لە عێراق بە ناجێگیری ماوەتەوە
لە: ١٢ی حوزەیرانی ٢٠٢٥، کاتژمێر ٦:٠٠ی بەیانی.
بەپێی ڕاپۆرتێکی نهێنی بارودۆخی وەزارەتی دەرەوەی فیدراڵی، پێشێلکارییەکانی مافی مرۆڤ لەلایەن پۆلیس و سوپا و میلیشیاکانەوە لە عێراق بەردەوامە. ڕاپۆرتەکە کە لەلایەن NDR دەستکەوتووە، وەک بنەمایەک بۆ بڕیاردان لەسەر داوای مافی پەنابەری کاردەکات.
لەلایەن ڕیکۆ پینکێرت و هانێس ستێپوتات، NDR
لەم هەفتەیەدا کۆنفرانسی وەزیرانی ناوخۆ لە شاری بریمەرهاڤن بەڕێوەدەچێت. یەکێک لە بڕگەکانی بەرنامەی کار: پێویستە ڕۆڵی حکومەتی فیدراڵی لە گەڕاندنەوەی وڵاتەکانیان بەهێزتر بکرێت. حکومەتی فیدراڵی لەژێر فشاردایە، لە کاتی بانگەشەی هەڵبژاردنەکاندا بەڵێنی داوە خەڵکێکی زیاتر دیپۆرت بکاتەوە، لەوانەش بۆ ئەو وڵاتانەی کە دۆخی ئەمنی و مافەکانی مرۆڤ خراپە. وڵاتانی وەک عێراق. ڕاپۆرتێکی دۆخی ئێستای وەزارەتی دەرەوەی فیدراڵی وێنەیەکی تاریکی دۆخی وڵات دەکێشێت.
دەستگیرکردن و ئەشکەنجەدانی ئارەزوومەندانە
بەگوێرەی ڕاپۆرتەکە، "بەکارهێنانی سیستماتیکی ئەشکەنجەدان لەکاتی لێپرسینەوە لەلایەن پۆلیسی عێراقی (بە کوردیشەوە) و هێزە ئەمنییەکانی دیکە کێشەیەکی دووبارەبووەوەیە لە عێراق". تۆمەتەکانی فشار و ئەشکەنجەدان کە بۆ دەرهێنانی دانپێدانان بەکاردەهێنرێن، بە تایبەتی جێگەی نیگەرانییە. هەروەها تەزووی کارەبا بەکاردەهێنرێت، وەک لیژنەی مافی مرۆڤی پەرلەمانی عێراق لە مانگی ئازاری 2023 دۆزیویەتیەوە، تاوانباران بێ لێپرسینەوە ماونەتەوە.
ڕاپۆرتەکە زیاتر ئاماژە بە دەستگیرکردنی ئارەزوومەندانە و سەپاندنی سزای لەسێدارەدان دەکات. تۆقاندن و توندوتیژی دژی چالاکوانان و کارمەندانی ڕاگەیاندن "بەربڵاوە"، هەروەها ڕفاندن.
ئازادی میدیا و ڕۆژنامەگەری لە عێراق لەژێر فشاری تونددایە. ڕاپۆرتکردنی لێکۆڵینەوە، هەروەها ڕەخنە لە میلیشیاکان یان سەرکردە ئاینییەکان، دەتوانێت مەترسی لەسەر ژیان دروست بکات.
(پلەیەر: دەنگ ١٠ ساڵ دوای ڕاگەیاندنی خەلافەتی داعش)ئەم دەنگە دەتوانرێت لەسەر سایتەکە بەزمانی ئاڵمانی گوێبیستیبن!)
٢٩ی حوزەیرانی ٢٠٢٤
"دەوڵەتی ئیسلامی" خەلافەتی داعش چی بووە؟
دە ساڵ لەمەوبەر بەناو دەوڵەتی ئیسلامی ڕاگەیەندرا. دۆخی ئێستای داعش چۆنە؟
سزاکانی هاوڕەگەزبازان
لە مانگی ئایاری ٢٠٢٤ یاسایەک کەوتە بواری جێبەجێکردنەوە کە سزای زیندانی درێژخایەن تا ١٥ ساڵ بۆ کردەوەی هاوڕەگەزبازی و گۆڕینی ڕەگەزی و خۆدزینەوە لە ڕەگەزی بەرامبەر دیاری دەکات. هێرشی توندوتیژی دژی خەڵکی ئێڵ جی بی تی کی باو و ئاساییە. بەگوێرەی ڕاپۆرتەکە، دەتوانرێت غەرامە یان سزای زیندانی بەسەر ئەو ڕێکخراوانەشدا بسەپێنرێت کە تۆمەتبارن بە "بەرەوپێشبردنی" یان پشتگیریکردنی هاوڕەگەزبازی.
لە کاتێکدا پێشبینی ناکرێت ئەو یاسایە لە ناوچە کوردستانییەکانی عێراقیش جێبەجێ بکرێت، بەڵام یەک ڕێکخراوی پشتیوانی هاوڕەگەزبازان لەوێش چالاکی نییە. تاک چالاکوانان لە چالاکییەکانیاندا مەترسییەکی زۆری کەسی دەکەن.
زۆربەیان لە ناوخۆدا ئاوارە ماونەتەوە
حوکمڕانی میلیشیای تیرۆریستی "دەوڵەتی ئیسلامی" (داعش) و شەڕی داعش هێشتا کاریگەری هەیە. تا ئێستاش نزیکەی یەک ملیۆن کەس بە ئاوارە لە ناوخۆ دادەنرێت. ئەوان لە ناوچەکانی خۆیان هەڵاتوون یان ئاوارە بوون، بە پلەی یەکەم لە سەردەمی دەسەڵاتی داعشدا. بەگوێرەی ڕاپۆرتەکە، ئەوەی کە ناتوانن بگەڕێنەوە، تەنانەت ساڵانێک دوای شکستی داعش، بە پلەی یەکەم دەگەڕێتەوە بۆ خراپی دۆخی ئابووری وڵات و نەبوونی دەرفەتی خوێندن.
هەروەها ئامێرە تەقەمەنیەکان و دۆخی ئەمنی بەگشتی ناجێگیر لە عێراق، گرژییەکانی ناو کۆمەڵگا و نەبوونی خانووبەرە و خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکانیش ڕۆڵیان هەبوو. ئەو ئاوارانەی کە سەرەڕای ئەوەش دەگەڕانەوە بۆ ناوچەکانی خۆیان، زۆرجار دەگەڕانەوە بۆ کەمپەکانی پەنابەران.
٤ی نیسانی ٢٠٢٣
ڕاپۆرتی نەتەوە یەکگرتووەکان: سەدان هەزار کەس لە عێراق بێسەروشوێن بوون
لە ماوەی پێنج دەیەی ڕابردوودا تا یەک ملیۆن کەس لە عێراق بێ ئاسەوار بێسەروشوێن بوون.
بەگوێرەی ئاماری نەتەوە یەکگرتووەکان، لە ئێستادا کۆی گشتی 2.3 ملیۆن کەس لە عێراق پشتیان بە هاوکارییە مرۆییەکان بەستووە و یەک ملیۆن کەسیش پێویستییەکی زۆریان هەیە. بەپێی ڕاپۆرتی بارودۆخەکە، تەنها نزیکەی نیوەی دانیشتووان دەستیان بە ئاوی پاک و خاوێنی دەستکەوتووە. پێدەچێت بارودۆخی پەنابەران خراپتر بێت: یەکەم کەمپەکانی پەنابەران ناچارن دابخرێن یان یەکبگرن بەهۆی بڕیاری ئیدارەی نوێی ئەمەریکا بۆ وەستاندنی هاوکاری.
دۆخی ژنان بە شێوەیەکی بەرچاو خراپتر بووە
بەگوێرەی ڕاپۆرتی بارودۆخەکە، پێگەی ژنان، لە هەندێک حاڵەتدا، بە بەراورد لەگەڵ ڕژێمی سەدام حوسێن، حاکمی ماوە درێژ، بەشێوەیەکی بەرچاو تێکچووە. زۆرجار لە ژیانی ڕۆژانەدا تووشی هەڵاواردن دەبن. توانای بەشداریکردنیان لە ژیانی سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابووری لە عێراقدا سنووردارە. بەپێی یاسای ئێستا دەستدرێژی سێکسی بەبێ سزا دەمێنێتەوە ئەگەر تاوانبارەکە هاوسەرگیری لەگەڵ قوربانیەکەیان بکات.
لەبەر ئەوەی ژنان و خێزانەکانیان دوای دەستدرێژیکردنە سەریان بە شێوەیەکی بەرچاو چەواشە دەکرێن، قوربانییەکان هەندێکجار لەلایەن خێزانەکانی خۆیانەوە ناچار دەکرێن هاوسەرگیری بکەن. هەروەها هاوسەرگیری منداڵان هێشتا بەربڵاوە. نزیکەی لە هەر چوار کچ یەکێکیان پێش تەمەنی ١٨ ساڵی هاوسەرگیری دەکات.
سەرچاوە : تاگزشاو (تەلەڤزیۆنی یەکی ئاڵمانیا)
https://www.tagesschau.de/investigativ/ndr/irak-lagebericht-100.html
