عەلی مەحمود
دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و سوریا ناسراو بە (داعش) قەزای شنگالی سەر بە پارێزگای نەینەوای لە رێكەوتی ٣ی ئابی ٢٠١٤داگیركرد، لە گەڵ داگیركردنی دەڤەری شەنگالدا جینۆسایدكردنی ئێزیدییەكان دەستی پێكرد، ژنان و پیاوانی ئێزیدی بەدڕندانە ترین شێوە دەكوژران و كچان و ژنانیش لەلایەن چەكدارانی (داعشەوە) وەك كاڵایەك مامەڵەیان پێوە دەكراو بە كۆیلە كران.
لەم تاوانە نەگریسە بە پێی دوا ئامار ژمارەی گیانبەختكردووان 1512 كەس, بێسەرو شوێنان 1616 كەس, رزگاربوون 4131 كەسن كە كۆی گشتیان 7259 كەسە, هەروەها 189337 كەسیش ئاوارە بوون, 29 كەس لە گۆڕە بەكۆمەڵەكان رزگاریان بوو, تا ئێستا 93 گۆڕی بە كۆمەڵی ئەم تاوانە هەڵدراوەتەوە, هەروەها 6417 كەس رفێنران لەوانە 3548 كەسیان مێینەو 2869 كەسیان نێرینە بوون, , 274 كەسیش لە رفێنراوەكان بە دەستی داعش كوژراون.
لەم یادە غەمگین و تاڵەدا كۆمەڵێك داواكاری دەخەینە ڕوو:
١- پێویستە ئەنجامی لێكۆڵینەوە لە كەیسی كەوتنی شەنگال بۆ ڕای گشتی ئاشكرا بكرێت و هەموو ئەو هێز و گروپە چەكدارانەی كە بەرپرس بوون لە پارێزگاریكردن لە ئاسایشی شەنگال لێپرسینەوەیان لەگەڵ بكرێت و دادگایی بكرێن.
٢- حكومەتی عێراقی قەرەبووی مادی و مەعنەوی قوربانیانی ئێزیدییەكان بكاتەوە.
٣- عێراق پەیماننامەی رۆما واژۆ بكات و بە زووترین كات پەیوەست بوونی خۆی بە دادگای تاوانی نێودەوڵەتیەوە رابگەیەنێت، بۆ ئەوەی دڵنەواییمان بداتێ عێراقی ئەمڕۆ و ئایندە جیاوازە لە عێراقی پڕ لە تاوان و جینۆسایدی پێشوو.
٤-پەلە بكرێت لە پرۆسەی گەراندنەوەی ئاوارە ئێزیدییەكان بۆ شوێنەكانی خۆیان و هاوكاری مادی بكرێن بۆ ئاوەدانكردنەوەی شوێنەكانیان و دوبارە بونیادنانەوەی ماڵەكانیان.
٥-پەلە بكرێت لە هەڵدانەوەی ئەو گۆڕە بەكۆمەڵانەی كە چەكدارانی داعش ئێزیدییەكانیان تیایدا كۆمەڵكوژ كرد.
٦- كاربكرێت بۆ هێنانە ئارای سەقامگیری سیاسی لە شەنگال و ئەو شوێنانەی كە بەدەست بوونی چەندین گروپی هێزی چەكدارەوە ژیانی تێدا پڕ نەهامەتی كراوە بۆ ژیانكردنی ئێزیدییەكان.
٧-ئاسایش و ئارامی دەرونی و كۆمەڵایەتی بۆ ئەو ژن و كچە ئێزیدیانە فەراهەم بكرێت، كە قوربانی دەستدرێژی سێكسی بوونە بەدەستی چەكدارانی داعشەوە, بە تایبەت ئەوانەی منداڵیان لێ بووە.
٧- رۆحی برایەتی و ئاشتەوای و پێكەوەژیان لە نێوان ئێزیدییەكان و پێكهاتە ئاینی و نەتەوایەتییەكانی دیكە بەهێز بكرێت .
8-پەلە بكرێت لە دۆزینەوەی ئەو ژن و منداڵانەی تا ئێستا چارەنووسیان نادیارە.
9-قەرەبووی مادی و مەعنەوی قوربانیان بكرێتەوە.
10-نابێت داعشە گەڕاوەكان لە نزیكی ناوچەكانی ئێزیدی نشین نیشتەجێبكرێن.
11- پاراستنی مۆركی ئێزیدایەتی لە ناوچە ئێزیدییەكان و رێگریكردن لە گۆڕینی دیمۆگرافیای ناوچەكانیان.
12- لە پەرلەمانی كوردستان كۆتای تایبەتیان بۆ دیاریبكرێت.
رێكخراوەكان:
-رێكخراوی كوردستان بێ جینۆساید- kwg
-تۆڕی رێكخراوە كوردستانیییەكان له پێناو دادگای تاوانی نێودەوڵەتی – Koncicc
-تۆڕی ئایكان كوردستان ــ IKN
-رێكخراوی قەدەغەكردنی چەكی كۆكوژ لە كوردستان ــ OAWMD
-رێكخراوی هەڵمەتی دادپەروەری ــ OJC
-رێكخراوی جیهانی بێ چەكی كیمیاوی و بایەلۆجی-www
-هەڵمەتی ژیان دژ بە ئیعدام لە كوردستان
-گۆڤاری تۆبزاوە
-رۆژنامەی نگرە سەلمان
- رێكخراوی مانەوە بۆ پرسی شەهیدان و ئەنفالكراوان
-كوردۆساید ۆچ-چاك كوردستان
